این مطلب رو ۲ مهر ۱۳۹۴ (۲۴ سپتامبر ۲۰۱۵) برای وب‌سایت پلاک پنج نوشته بودم که الان دیگه در دسترس نیست.
بیشتر از دو سال پیش زمانی که تصمیم گرفتم پسرم را برای مهدکودک ثبت‌نام کنم ساعت‌های زیادی پای کامپیوتر می‌نشستم و راجع به مهدکودک‌های مختلف تحقیق می‌کردم. آن زمان چندین مدرسه مونتسوری و غیر مونتسوری رو دیدیم و با اینکه اطلاعات زیادی از روش و فلسفه مونتسوری نداشتیم اما از محیط مدرسه، معلم‌ها و فعالیت‌های بچه‌ها خوشمان آمد و بیشتر از دو سال است که پسرمان به یک مدرسه مونتسوری می‌رود.
در این مدت با دیدن فعالیت‌های کلاس‌ها و سمینارهای آموزشی که مدرسه فراهم می‌کند و کتاب‌ها و مقاله‌هایی که خوانده‌ام بیشتر با مفهوم مونتسوری آشنا شده‌ام. قصد دارم یک سری دنباله‌دار برای آشنایی با مونتسوری بنویسم.
اسم مونتسوری از اسم موسس این روش که خانم ماریا مونتسوری بوده آمده است. ماریا مونتسوری که حدود ۱۴۰ سال پیش در ایتالیا به دنیا آمده و پزشک بود و مطالعات و تحقیقات زیادی در روانشناسی هم داشت اولین کلاسش رو در سال ۱۹۰۷ در رم باز کرد. مونتسوری در این کلاس که از تعدادی از بچه‌ها از خانواده‌های نسبتا کم درآمد تشکیل شده بود، روش‌ها و ایده‌هایش را پیاده کرد و خیلی زود موفقیت‌هایش توجه عده زیادی را جلب کرد. کم کم با زیاد شدن تعداد کلاس‌ها، سخنرانی‌هایی که مونتسوری در سرتاسر دنیا برای معرفی روش‌هایش می‌داد و کتاب‌هایی که نوشت استقبال از فلسفه آموزشی مونتسوری، جهانی شد.
الان در خیلی از کشورها مدرسه‌ها و کلاس‌هایی هستند که اسم مونتسوری دارند. افراد مشهوری مثل بینان‌گذاران گوگل و آمازون موفقیت خودشان رو به خاطر رفتن به مدرسه مونتسوری می‌دانند. اما یک کلاس مونتسوری واقعا چیست؟
با اینکه خود ماریا مونتسوری خیلی مفصل از روش‌های آموزش و وسایل مورد استفاده در مدرسه‌ها نوشته، اما لزوما همه مدرسه‌های مونتسوری مثل هم نیستند. مدرسه‌های مونتسوری بر خلاف انتظار خیلی‌ها شعبه‌های یک سازمان مرکزی نیستند و در واقع هر کدام تعبیر خودشان از روش‌های مونتسوری را پیاده می‌کنند. اما در کشورهای مختلف، موسسه‌ها و سازمان‌های معتبری هستند که معلم‌ها را آموزش می‌دهند و یا مدرسه‌ها رو بازرسی می‌کنن و به آنها مدرک می‌دهند. مثلا انجمن بین‌المللی مونتسوری (AMI) یکی از این موسسه‌هاست که مدرسه‌هایی که از طرف این انجمن مدرک دریافت می‌کنند از اصول پایه مونتسوری پیروی می‌کنند.
یک مدرسه مونتسوری معمولا این سه خاصیت رو دارد:
- ۱- در یک کلاس مونتسوری همه همسن نیستند. معمولا کلاس‌ها به دوره‌های سه ساله تقسیم می‌شوند. مثلا بچه‌های بین ۳ تا ۶ سال در یک کلاس هستند. و اگر مدرسه دبستان هم داشته باشد باز بچه‌های ۶ تا ۹ سال با هم هستند.
- ۲- ساعت‌های کاری بدون وقفه که معمول‌ترینش یه دوره ۳ ساعته صبح و ۲ ساعت بعدازظهر است.
۳- و مهم‌ترین مولفه آموزش مونتسوری، تاکید بر استقلال بچه‌هاست. آموزش در کلاس، فرد به فرد است و بچه‌ها آزادند که کارشان را انتخاب کنند.
هر کدام از ما، هم در خودمان و اطرافیانمان و مخصوصا بعد از بچه‌دار شدن می‌بینیم که چقدر شخصیت آدم‌ها با هم متفاوت است. چقدر هر کسی به چیزهای خاص خودش علاقه دارد، مدل یادگیری و زمان یادگیرش با بقیه فرق دارد. در کلاس‌های مونتسوری معلم فقط نقش معرفی کردن و راهنمایی کردن دارد و بعد از اینکه بچه با کاری و یا مفهومی آشنا شد می‌تواند انتخاب کند که در روز کدام از کارها را انجام بدهد.
به همین دلیل که لازم نیست در کلاس همه یک کار را انجام بدهند لازم نیست که همه بچه‌ها همسن و سال باشند. اما این به این معنی هم نیست که بچه‌ها اصلا با هم ارتباطی نداشته باشند. تعداد زیادی از فعالیت‌ها دو سه نفره یا گروهی هستند. بودن سن‌های مختلف کنار هم باعث می‌شود که بچه‌های کوچک‌تر از بزرگ‌تر یاد می‌گیرند و بزرگ‌ترها رهبری و کمک کردن را تمرین می‌کنند. بچه‌ها تشویق می‌شوند که اگر دیدند یکی از هم‌کلاسی‌هایشان به کمک احتیاج دارد به او کمک کنند. و حتی بعضی وقت‌ها می‌توانند به جای معلم مبحث جدید را برای کسی که تازه می‌خواهد با آن آشنا شود توضیح بدهند.
اوایل رفتن پسرم به مدرسه مونتسوری یکی از سوال‌های همیشگی ما از معلم‌ها این بود که چطور متوجه می‌شوند که بچه آمادگی چه چیزی را دارد تا بهش معرفی کنند. و اینجا هست که نقش خیلی مهم معلم، یا طوری که خودشان می‌گویند راهنما، در کلاس‌های مونتسوری معلوم می‌شود. در متد آموزشی مونتسوری یک طرح کلی از دوره‌های رشد بچه گفته شده است. معلم با نیم نگاهی به آنها مطالب جدید را به بچه معرفی می‌کند. اما مهم‌تر از آن معلم با زیر نظر داشتن تک تک بچه‌ها باید آنها را بشناسد. اینکه به چه مطالبی علاقه دارند، آمادگی یاد گرفتن چه چیزی رو دارند و در چه زمینه‌هایی هنوز احتیاج به تمرین بیشتر دارند و باید وقت بیشتری برایش بگذارند.
هفته‌های بعد با جزییات بیشتری از فلسفه آموزشی و روش‌های مونتسوری می‌نویسم.