این مطلب رو ۳۲ مهر ۱۳۹۴ (۱۵ اکتبر ۲۰۱۵) برای وب‌سایت پلاک پنج نوشته بودم که الان دیگه در دسترس نیست.

در مطلب قبل از کلیات یک مدرسه مونته‌سوری گفتم. در این مطلب سعی می کنم یک کلاس مونته‌سوری را با جزییات بیشتر توصیف کنم.

کلاس‌های مونته‌سوری به پنج قسمت کلی تقسیم می‌شوند:

• زندگی کاربردی (یا مهارت‌های عملی روزمره)
• حواس
• زبان
• ریاضی
• فرهنگ

زندگی کاربردی

وقتی ماریا مونته‌سوری اولین کلاس‌های خود را در ایتالیا باز کرد از همان ابتدا مسوولیت بسیاری از کارهای روزمره در محیط کلاس را به عهده خود بچه‌ها گذاشت. البته بعد از مدت کوتاهی متوجه شد که محیط اطراف بچه‌ها، برای بزرگسالان طراحی شده است. مثلا میزها و صندلی‌ها سنگین و بزرگ‌ هستند. جای دست شستن از قد بچه‌ها بلندتر است، ظرف‌ها سنگین و بزرگ هستند. به همین دلیل، میز و صندلی‌های کوچکی سفارش داد و شروع به جمع کردن وسایلی کرد که برای استفاده بچه‌ها مناسب هستند.

این روزها در یک کلاس مونته‌سوری میزها و صندلی‌ها به اندازه خود بچه‌ها هستند. در کلاس، پارچ‌های آب و لیوان و جارو و برس‌های گردگیری‌ کوچک هست. و از همه مهم‌تر تمام وسایل و مواد آموزشی روی قفسه‌های کوتاهی قرار دارند که بچه‌ها به آن دسترسی آسان دارند.

در قسمت زندگی کاربردی یک سری مهارت‌ها که مربوط به زندگی روزمره می‌شوند را آموزش می‌بینند و تمرین می‌کنند و در روزمره زندگی کلاس هم آنها را به کار می‌برند.  یک نکته مهم این هست که وسایل واقعی هستند و اسباب بازی نیستند. مثلا خیلی از وسایل شیشه‌ای هستند چون بچه‌ها باید یاد بگیرند که اگر مراقب نباشند شیشه می‌شکند.

آموزش‌های زندگی کاربردی از چهار دسته کلی تشکیل شده‌اند.

کنترل حرکات: در این قسمت‌ بچه‌ها حرکات ساده را تمرین می کنند. مثل حمل کردن سینی. باز کردن در بطری‌ها. ریختن آب از پارچ به لیوان. جا به جا کردن برنج یا لوبیا از یک ظرف به ظرف دیگر. راه رفتن روی خط صاف.

مراقبت و توجه به خود: مثل شستن دست‌ها. پوشیدن لباس. آماده کردن خوراکی‌ها. بچه‌ها در آماده کردن تغذیه وسط روز کمک می‌کنند. آب پرتقال می‌گیرند و سیب قاچ می‌کنند.

مراقبت و توجه به محیط: مثل تمیز کردن میز. چیدن میز. مراقبت از گل‌ها و چیدن گل در گلدان. جارو کردن و گردگیری.

ادب: مثل سلام کردن و خود را معرفی کردن. تشکر کردن. معذرت‌خواهی کردن. نوبت گرفتن برای صحبت کردن.

حواس پنچ‌گانه

بچه‌ها با کار کردن با مواد آموزشی این قسمت، دنیا را با حواس مختلفشان کشف می‌کنند و یاد می‌گیرند که با توجه به حس‌های مختلف اجسام رو دسته‌بندی کنند. یکی از مشهورترین وسایل آموزشی مونته‌سوری که جزو این دسته هست برج صورتی است که ۱۰ تا مکعب هستند که از بزرگ به کوچک روی هم قرار می‌گیرند.

در این دسته برای همه حواس وسیله برای کار کردن هست. مثلا برای حس لامسه،  در یک کیسه چندتا شی گذاشته می‌شه و بچه‌ها بدون نگاه کردن و فقط با دست زدن به آنها حدس می‌زنند که در کیسه چه چیزهایی هست. برای حس بینایی بازی‌هایی هست که در آن رنگ‌های مشابه را کنار هم می‌گذارند یا مثلا رنگ‌ها را مرتب می‌کنند. برای حس بویایی یک سری بطری به بچه‌ها داده می‌شود که داخل آنها بوهای مختلفی هست که دو تا دوتا یکی هستند و بچه‌ها با بو کردن مشابه‌ها را کنار هم می‌گذارند. برای حس شنوایی زنگ‌هایی هست که صداهای مختلف می‌دهند. و برای چشایی هم یک مثال تشخیص دادن میوه‌ و سبزی‌های مختلف با مزه کردن آنهاست

زبان

برای بچه‌های کوچک‌تر هر فعالیتی علاوه بر هدف واضح خودش،  در واقع آموزش زبان هم هست. مثلا گفتن سلام و خداحافظ یا یاد گرفتن اسم رنگ‌ها یا اشیاء مختلف همه نوعی آموزش زبان هم هستند. اما به طور خاص‌تر در این دسته آموزش خوندن و نوشتن و دستور زبان هست.

در کلاس‌های مونته‌سوری حروف را به جای اسمشان با صدایشان آموزش می‌دهند. مثلا در یک کلاس  انگلیسی زبان به جای اینکه به D بگوییم «دی»، با صدای «د» آن را می‌شناسیم. این به بچه‌ها کمک می‌کند که ارتباط بین کلمه‌ها و حروف را راحت‌تر برقرار کنند.

حروف هم با تخته‌های چوبی که حروف روی آنها با کاغذ زبری شبیه سنباده نوشته شده‌اند، معرفی می‌شوند که بچه‌ها با کشیدن انگشت‌ روی آنها احساسی از شکلشان پیدا می‌کنند. علاوه بر آن از حروف پلاستیکی که به آن الفبای متحرک می‌گویند استفاده می‌کنند که با کنار هم قرار دادن آنها می‌توانند کلمه‌های مختلف را بنویسند.

ریاضی

ریاضی هم مثل بقیه دسته‌های دیگر در مونته‌سوری با وسایلی آموزش داده می‌شود که بچه‌ها می توانند آنها را لمس کنند و جا به جا کنند.

شاخص‌ترین وسیله برای آموزش ریاضی زنجیرهایی از مهره‌ها هستند که بچه‌ها با شمردن آنها مفاهیم مختلف اعداد، مثل سیستم ده‌دهی و جمع و ضرب را یاد می‌گیرند.

فرهنگ

هنر، جغرافی، تاریخ و علوم همه در مونته‌سوری جزو دسته فرهنگ هستند. مخصوصا برای سن‌های قبل از دبستان این قسمت نسبتا مختصر است. مثال‌های فعالیت این دسته آشنایی با هنرمندان، پازل‌های چوبی نقشه کشورها، پرچم کشورها. یاد گرفتن راجع به فرهنگ و مراسم کشورها، مخصوصا کشورهایی که بچه‌ها با آنها آشنایی دارند، آشنایی با شکل برگ‌ها، قسمت‌های مختلف گیاهان و حیوانات و … است.

البته نقاشی کردن و بریدن و چسباندن هم جزو فعالیت‌های کلاس هست که شاید بشود آن را هم قسمتی از هنر دانست!